Kryteria diagnostyczne osobowości chwiejnej emocjonalnie typu borderline

Ze względu na coraz trudniejsze czasy, w których przyszło nam żyć, coraz częściej mamy do czynienia z różnego rodzaju chorobami cywilizacyjnymi, ale także zaburzeniami osobowości. W kontekście tym osobowość oznacza oczywiście całościową kondycję psychiczną i sposób jej organizacji u danego człowieka. Wśród wielu różnych zaburzeń osobowości możemy wymienić także między innymi borderline. Choć wielu z nas spotkało się zapewne z tym określeniem, nie wszyscy rozumiemy, z czym się to wiąże oraz na jakiej podstawie można ocenić, czy my sami bądź ktoś z naszego otoczenia zmaga się właśnie z tym problemem. Dlatego poniżej przedstawiono kryteria, wobec których można to łatwiej stwierdzić lub wykluczyć.

Osobowość borderline – czym jest?

Określenie borderline w tłumaczeniu z języka angielskiego oznacza “osobowość z pogranicza”. Taka nazwa wynika z faktu, iż zdiagnozowane według poniższych kryteriów osoby dotknięte były zaburzeniami psychicznymi na pograniczu zaburzeń psychotycznych oraz neurotycznych (nerwic). Jest to bardzo niestabilny stan psychiczny, który potrafi często się zmieniać nawet w ciągu dnia. Co więcej, zaburzenia typu borderline diagnozowane są stosunkowo często, ale najczęściej u kobiet. Stanowią one nawet 75% wszystkich diagnozowanych pacjentów, a najczęściej dotyczy to osób młodych. Jakie są jednak objawy tego typu zaburzeń osobowości? Poniżej przedstawiamy kryteria diagnostyczne, które pozwalają to dobrze nakreślić.

Borderline – kryteria diagnostyczne

Aby móc powiedzieć o kimś, że zmaga się z zaburzeniami osobowości typu borderline, należy zauważyć u niego specyficzny zestaw cech, które często idą ze sobą w parze, ale nie wszystkie muszą występować równocześnie. Diagnoza zaburzeń osobowości opisuje, w jaki sposób dana osoba radzi sobie z własną tożsamością, emocjonalnością, uczuciami wobec innych, świadomością siebie w świecie, który ją otacza, a przede wszystkim w kontekście relacji z innymi ludźmi.

Oficjalnie uznawanych kryteriów pomocnych w rozpoznawaniu DSM-IV (borderline) jest 9. Przyjrzyjmy się im bliżej.

1. Gorączkowe, desperackie wysiłki wkładane w uniknięcie rzeczywistego lub wyobrażonego odrzucenia.

Osoba taka bardzo często zamartwia się, że bliscy ludzie ją wkrótce opuszczą i pozostanie samotna. Choć może to wcale nie mieć miejsca, pacjent jest gotów zrobić wszystko, by zatrzymać tych ludzi przy sobie.

2. Niestabilne i intensywne związki międzyludzkie.

Punkt ten mocno powiązany jest z kryterium powyżej opisanym. Silna zazdrość bądź strach przed porzuceniem często prowadzą to dużej intensywności, ale także burzliwego przebiegu wszelkich relacji interpersonalnych. Zazwyczaj charakteryzują się one bardzo skrajnymi wahaniami uczuć – od uwielbienia i idealizacji po nienawiść i dewaluację. Osoby z otoczenia mogą się przez to czuć bardzo zaskoczone, a to prowadzi do kolejnych trudności w utrzymaniu stałych relacji.

3. Zakłócenia poczucia własnej tożsamości.

Taka osoba często gubi poczucie samego siebie, a to w konsekwencji objawia się bardzo niestabilnym obrazem własnej osoby i tożsamości. Osoba z zaburzeniami borderline może czasami wręcz nie wiedzieć bądź nie rozumieć kim jest – i może to być zależne od osób, z którymi przebywa.

4. Impulsywne zachowania w co najmniej dwóch sferach.

Chodzi o zachowania bardzo impulsywne, ale także potencjalnie autodestrukcyjne: kompulsywne objadanie się, wydawanie pieniędzy, niebezpieczna jazda samochodem, samookaleczanie się, nadużywanie alkoholu czy środków psychotropowych.

5. Nawracające zachowania, gesty lub groźby samobójcze albo samookaleczenia.

Mogą być związane z punktem czwartym i prowadzić do naprawdę niebezpiecznych sytuacji. Często takie zachowanie wynika z nawracających stanów depresyjnych.

6. Niestabilność emocjonalna spowodowana nagłymi wahaniami nastrojów.

Osoba z tego typu zaburzeniami potrafi zmieniać nastrój nawet kilka razy w ciągu dnia. Może na przykład rano odczuwać zadowolenie i pewność siebie, a już po południu przemożny smutek czy wręcz przygnębienie. Takie stany rzadko utrzymują się dłużej niż kilka dni.

7. Chroniczne poczucie pustki.

Może mu towarzyszyć poczucie niezrozumienia oraz “odłączenia” od własnej tożsamości.

8. Niestosowny, intensywny i niekontrolowany gniew.

Pewne sytuacje wywoływać mogą u takich osób nadmiernie gniewną reakcję, nad którą ciężko jest zapanować. Takie emocje i częste, nieuzasadnione wybuchy złości potrafią także prowadzić do udziału w bójkach.

9. Przelotne, związane ze stresem myśli paranoidalne.

W sytuacjach silnego stresu czy wzburzenia osoby takie mogą doświadczać przemijających stanów psychotycznych – na przykład pod postacią urojeń prześladowczych lub poważnych symptomów rozpadu osobowości.

Już spełnienie 5 z powyżej wymienionych kryteriów może świadczyć o zaburzeniu osobowości typu borderline. Czy to oznacza jednak, że jest to trwałe, nieuleczalne zaburzenie, nad którym nie ma sensu pracować? Absolutnie nie. Choć droga do zmian może być trudna, a momentami wymagać nawet wspomagania farmakoterapią czy hospitalizacją, warto podjąć walkę o swoje zdrowie. Jedną z najbardziej skutecznych metod pracy z osobowością borderline jest psychoterapia psychoanalityczna oraz jej pochodne. Może ona znacząco pomóc pacjentowi poprawić zdolności do rozpoznawania i rozumienia własnych zachowań czy stanów psychicznych, a także rozwinąć tolerancję emocji, które wcześniej wydawały się nie do zniesienia. W efekcie taka terapia może prowadzić do zmniejszenia impulsywności i zwiększenia umiejętności panowania nad emocjami. Warto więc podjąć walkę o siebie, a wsparcie rodziny i najbliższych będzie nieocenioną pomocą przy pracy nad swoją psychiką i odczuwaniem własnej osobowości.