Przeciwprzeniesienie

Przeciwprzeniesienie odzwierciedla subiektywną, nieświadomą reakcję emocjonalną analityka na przeniesienie pacjenta.

Przeciwprzeniesieniowe doświadczenia są rozumiane jako kompromisowe formacje pomiędzy wieloma siłami, którym poddawany jest umysł analityka w trakcie sesji. Należą do nich projekcje i ukryte wiadomości zawarte w komunikacji pacjenta, a także wspomnienia, fantazje i konflikty wywołane w analityku za pomocą tych komunikatów.

W analizie aktualizują się konflikty wewnątrzpsychiczne pacjenta a analityk reprezentuje różne obiekty wewnętrzne pacjenta. Analityk pozostając w kontakcie z własnymi emocjami i porównując je z treścią skojarzeń, nastrojem i zachowaniem pacjenta, ma możliwość poznania nieświadomości pacjenta. Pewne emocje pacjenta nie mają możliwości osiągnięcia swych reprezentacji mentalnych /pochodzą z wczesnych okresów rozwoju/ i w konsekwencji pacjent nie może ich pomyśleć ani tym bardziej wyrazić ich werbalnie. Często analityk otrzymuje cenne informacje o nieświadomej fantazji pacjenta, o jego obiektach, jeśli jest wrażliwy na wszelkie niuanse uczuć, które wzbudza w nim pacjent. Analityk potrzebuje uwagi i wrażliwości emocjonalnej, która pozwoli podążać za ruchami emocji pacjenta i jego nieświadomych fantazji. To porozumienie na głębokim poziomie wypływa na powierzchnię w postaci uczuć przeciwprzeniesieniowych.

Analityk robi użytek zarówno ze swojej wiedzy teoretycznej, jak i wiedzy, jaką ma o sobie samym, uzyskanej dzięki własnej analizie. Analityk, który we własnej analizie przepracował swoje lęki i konflikty tak, że jest w stanie łatwo nawiązać kontakt ze swoją nieświadomością, nie będzie imputował pacjentowi tego, co należy do niego samego /analityka/ i nie będzie „produkował” interpretacji na podstawie czysto intelektualnej procedury i technicznych zaleceń. Osiągnie równowagę, dzięki której będzie mógł nosić role id, ego, superego i obiektów wewnętrznych, które pacjent mu przydziela, gdy aktualizują się konflikty pacjenta w związku analitycznym.

Współczesna praktyka analityków i terapeutów psychoanalitycznych polega na rozwijaniu świadomości własnych uczuć do pacjenta, i tego, jak te uczucia zmieniają się z momentu na moment w trakcie sesji. Tolerowanie braku pewności, chaosu, zwodniczej powierzchowności rzeczywistości psychicznej prowadzi analityka do odkrycia subiektywności innej osoby wewnątrz własnego doświadczenia emocjonalnego. Analityk odkrywa rzeczywistość innej osoby poprzez rezonans, jaki wywołuje ona w jego wnętrzu i reakcje emocjonalne analityka są kluczem do nieświadomości pacjenta. Bardzo często, emocje wzbudzane w analityku są bliższe „sercu” sprawy niż świadoma koncepcja dotycząca sytuacji pacjenta.

Współczesna psychoanaliza poświęca znacznie więcej uwagi relacji interpersonalnej między pacjentem a analitykiem – podlegającemu zmianom przeniesieniu pacjenta i odpowiednio zmieniającemu się przeciwprzeniesieniu analityka

Zrozumienie, które można uzyskać, gdy przeszłość zinterpretuje się jako czynnik wyjaśniający zachowanie, nie jest już tak powszechnie uznawane za magiczny instrument terapeutyczny, jak sobie to wyobrażano we wczesnych latach psychoanalizy. Pokazanie pacjentowi jak pewne procesy mentalne stale się powtarzają- aktualnie, w czasie wspólnych sesji, jest uznawane za znacznie bardziej skuteczne, niż skomplikowane detektywistyczne rekonstrukcje dawnych przyczyn obecnych przekonań pacjentów na swój temat. Oczywiście, związki z przeszłością są ważne, ale nie można nimi zastąpić badania żywych interakcji, które zachodzą w czasie sesji. Dzisiaj kładzie się większy nacisk na to, że analityk musi poprzez własne przeżycia dotrzeć do doświadczeń pacjenta w danym momencie, oraz na to, że należy dać sobie czas na uważne spenetrowanie takich doświadczeń; pozwala to pacjentowi nadać bardziej precyzyjną formę i większe znaczenie swoim myślom i uczuciom.

Być może, można by teraz porównać analityka do wykształconego i kompetentnego, ale nieustannie improwizującego muzyka, który, podobnie jak pacjent, musi stale wyciągać wnioski z odczuwanych doświadczeń, a także – co nie jest zaskakujące – ze swojej praktyki.

Przeciwprzeniesienie jest źródłem wiedzy o nieświadomych konfliktach pacjenta i obronach, a gdy są one zinterpretowane, ego pacjenta staje się silniejsze. Wzmocni się poczucie rzeczywistości pacjenta, tak, że będzie on postrzegał analityka jak istotę ludzką a nie boga lub demona, następstwem, czego będzie ludzka relacja w analizie, jak i życiu pacjenta. Psychoanaliza pozwala na uczenia się przez osobiste doświadczenie i pacjenci zdobywają szerszą i bardziej wartościową wiedzę, niż mogliby się nauczyć z całej literatury psychoanalitycznej.