Diagnoza zaburzeń osobowości opisuje, w jaki sposób dana osoba radzi sobie z własną tożsamością, emocjonalnością, uczuciami wobec innych, świadomością siebie w świecie, który ją otacza, a przede wszystkim w kontekście relacji z innymi ludźmi. Osoby te mają trudność w ustaleniu relacji w taki sposób by czuć się swobodnie w relacjach, by mieć satysfakcjonujące życie. Szukają takich związków, miejsc w życiu, które zapewnią im bezpieczeństwo emocjonalne w określony sposób.

Nie ma wyraźnego powodu, dla którego u niektórych osób rozwija się ZO, a u innych nie.  Model biopsychospołeczny wyodrębnia trzy główne czynniki etiologiczne: biologicznie uwarunkowany temperament, środowisko, które warunkuje psychologiczne funkcjonowanie tej osoby oraz czynnik związany ze zdarzeniami wyzwalającymi „objawy” (np. czynnikiem tym mogą być wyzwania rozwojowe –podjęcie pracy, próba stworzenia bliskiej relacji).

Najbardziej typowe dla osoby o strukturze borderline jest niezwykle silne pragnienie bardzo bliskiej, wyłącznej relacji z drugą osobą i jednoczesny lęk dwojakiego rodzaju. Po pierwsze lęk przed „pochłonięciem” przez drugą osobę, a po drugie – lęk przed porzuceniem przez nią. Prowadzi to do stanu silnego napięcia emocjonalnego. Zdarza się, że w sytuacji takiego napięcia emocjonalnego osoby te podejmują próby samobójcze, okaleczają się, doświadczają przemijających stanów psychotycznych (np. urojeń prześladowczych).

Osoby te mogły doświadczać w przeszłości braku oparcia, stabilności i bezpieczeństwa emocjonalnego i fizycznego. Te przeżycia bardzo negatywnie wpływają na więź dziecka z opiekunem. Powstaje wówczas tzw. „nieufny wzorzec przywiązania”, a to prowadzi do upośledzenia zdolności do mentalizacji. Pacjenci z osobowością z pogranicza mają trudność z reflektowaniem własnych emocji i myśli. W ich świecie wewnętrznym panuje chaos; co w konsekwencji znacznie upośledza ich zdolność do radzenie sobie z trudnymi doświadczeniami.
Czy „borderline” jest do wyleczenia? Czasami ludzie zakładają, że nie mogą się zmienić, szczególnie, jeśli chodzi o ich osobowość. Ale tak nie jest.
Spośród dostępnych metod psychoterapeutycznych, za najbardziej skuteczną uważa się psychoterapię psychoanalityczną wraz z jej pochodnymi (terapia oparta na mentalizacji oraz terapia skoncentrowana na przeniesieniu). Terapia ma na celu poprawę zdolności do rozpoznawania i rozumienia własnych stanów psychicznych, co wpływa na rozwój tolerancji emocji, które do tej pory były nie do zniesienia, zmniejszenie impulsywności, połączenie skrajnych aspektów osobowości, a co za tym idzie poczucie spójności w relacji z samym sobą i innymi.
Trzeba być świadomym, że psychoterapia prowadząca do zmiany to skomplikowany i długotrwały proces, że mogą być pogorszenia, może nawet wymagające hospitalizacji i okresowej farmakoterapii (farmakoterapia ma zwykle charakter doraźny i służy zmniejszeniu nasilenia poszczególnych objawów, np. lęku, depresji, gwałtownych zmian nastoju).
Każdy potrzebuje innego czasu, ale trzeba zwyczajnie chcieć o siebie zawalczyć!