Na czym polega psychoterapia w nurcie psychoanalitycznym/psychodynamicznym?

Psychologia jest dziedziną, w której obowiązują różne paradygmaty, co pozwoliło stworzyć różne rodzaje psychoterapii. Jednym z nich jest psychoterapia w nurcie psychoanalitycznym, zwanym też psychodynamicznym. Ma ona swoją specyfikę, która odróżnia ją chociażby od terapii poznawczo-behawioralnej.

Na jakie obszary dzieli się ludzka psychika według założeń psychoanalizy?

Podstawowym założeniem psychoanalizy jest to, iż ludzka psychika nie jest niepodzielną całością, lecz da się w niej wyróżnić odmienne obszary. Najbardziej klasycznym modelem ludzkiej psychiki jest ten zaproponowany przez twórcę psychoanalizy – Sigmunda Freuda. Ten austriacki lekarz, którego teorie zrewolucjonizowały europejską kulturę przełomu XIX i XX wieku, wyróżnił trzy struktury składające się na osobowość człowieka – id, superego i ego

Id to sfera pragnień i dążeń, które warunkowane są przez biologiczne uposażenie człowieka. Do tej struktury należy więc chociażby popęd seksualny. Jednak w związku z tym, iż natura w rzeczywistości nie pozwala na realizację wszystkich pragnień, istnieje również instancja, której rolą jest nakładanie na jednostkę różnego rodzaju nakazów i zakazów. Tę rolę pełni superego. Ta struktura tworzy wszelkie normy (etyczne, religijne, zawodowe, rodzinne), które są asymilowane przez jednostkę. Jak widać, id i superego to obszary, które znajdują się na zupełnie odmiennych biegunach i między którymi panuje napięcie.Zadaniem ego jest godzić te sprzeczne instancje – w nim dochodzi do nieustannych negocjacji między popędami id a nakazami superego. Ego (czyli ja) jest najbardziej świadomą instancją naszej psychiki. Ego to sposób, w jaki sami siebie identyfikujemy, jacy jesteśmy.

Podział na id, ego i superego pokazuje, że w ujęciu psychoanalitycznym ludzka psychika znajduje się w ciągłym konflikcie z samą sobą. To właśnie z tego względu nurt psychologii zakładający, że życiem psychicznym rządzi sprzeczność, nazywa się również psychodynamicznym. To, że człowiek jest wedle Freuda polem działania antagonistycznych sił, nie znaczy jednak wcale, że jest on świadomy rozgrywających się w nim walk. Kolejnym, niezwykle istotnym założeniem psychoanalizy jest bowiem to, że znaczna część procesów psychicznych ma charakter nieświadomy.

Teoria a praktyka

To właśnie w kontekście przekonania o nieświadomym charakterze procesów psychicznych ujawnia się rola psychoterapii w nurcie psychoanalitycznym/psychodynamicznym. Jej podstawowym celem jest bowiem pomoc pacjentowi w uświadomieniu sobie rządzących nim mechanizmów. Działanie to przynosi pozytywny skutek w uporaniu się z problemami psychicznymi. Można zatem powiedzieć, że psychoanalizie przyświeca starożytny grecki aforyzm: „poznaj samego siebie”. Wedle psychoanalizy samowiedza jest w stanie przynieść człowiekowi pozytywne rezultaty i pomóc mu działać w świecie.

W jaki sposób psychoterapeuta działający w nurcie psychoanalitycznym jest w stanie dojść do tego, jaką naturę mają nieświadome procesy psychiczne pacjenta?

Spotkania z psychoanalitykiem opierają się na tym, iż przyjmowanej osobie zapewniane są warunki do tego, aby mogła ona możliwie jak najswobodniej mówić o samej sobie i o tym, co ją dręczy. Pacjent jest zapraszany do swobodnych skojarzeń czyli ugłośnienia różnych pojawiających się myśli, wspomnień, fantazji i snów, co pomaga dowiedzieć się o wewnętrznym świecie pacjenta. Tym, co jest nieznane. Zadaniem psychoanalityka jest słuchać uważnie wypowiedzi pacjenta i dostrzegać w jego słowach to, co mu umyka, a odsłania nieświadomy konflikt. W oparciu o swoje doświadczenie, znajomość pacjenta i teorię psychoanalityczną psychoanalityk formułuje interpretację – nadaje rozumienie i nazywa to, co się w trakcie sesji wyłania. Terapia psychoanalityczna to projekt poszukiwana siebie – w obrębie dzieciństwa, fantazji i marzeń sennych. Odbywa się na granicy przeszłości i teraźniejszości.

Jak widać, psychoterapia w nurcie psychoanalitycznym/psychodynamicznym opiera się na indywidualnej relacji łączącej pacjenta i psychoanalityka. Żeby tego rodzaju psychoterapia mogła odnieść powodzenie, obu stronom musi się dobrze ze sobą współpracować.